Dwanghandelingen en het monster | eetstoornissen

Bij eetstoornissen, waar de voortdurende strijd met voeding een prominente rol inneemt, komt soms nog een ander beest tevoorschijn – dwanghandelingen.

Naast de eetstoornis ook nog een dwangstoornis?

Patiënten met een eetstoornis ontwikkelen vaak nog bijkomende dwangstoornissen.

We spreken van een dwangstoornis als er dwangmatig handelingen moeten uitgevoerd worden vooraleer men verder kan.

De gedachte dat bepaalde zaken niet zijn zoals men wil, geeft een gevoel van angst en onrust.
Wanneer bepaalde handelingen dan uitgevoerd worden, verdwijnt de onrust even, maar uiteraard komt deze snel terug. (Nota van de auteur – Leen: in de praktijk werk ik hier rond het concept Werkbaar Gedrag onderzoeken: helpt dit gedrag jou op de lange termijn vooruit? Op de korte termijn een verlaging van de spanning, wil niet zeggen dat dit op de lange termijn hulpvol gedrag is.)

Zo kon ik naast het feit dat pudding suiker bevat en al absoluut een no-go was, dit al zeker niet eten als dit niet rechtstreeks uit de koelkast kwam, die ook nog eens op de perfect ingestelde temperatuur stond.
Verder was het een heus probleem als de dimbare lichten in de eetzaal (tijdens mijn opname in het UZ Gent) niet op 73%  stonden tijdens het eten.
Eten werd dan plots een nog grotere marteling.

Dwangstoornis dus?
In een vergevorderd stadium is het in principe OCD – obsessieve compulsieve stoornis.
Een stoornis waarbij er volgens de DSM-5 sprake is van aanwezigheid van dwanghandelingen en obsessies.
De persoon in kwestie voelt zich gedwongen bepaalde handelingen te doen.
Dit om bepaalde angsten te verminderen of een bepaald lijden te verlichten.
Al hebben deze activiteiten vaak geen verband met die angst of dat lijden en zijn de obsessies dan ook vaak zeer tijdrovend en veroorzaken ze ook nog eens sociale en algemene beperkingen.

Hoe jij jouw dierbare ondersteunt

• Bestempel het gedrag niet als vreemd

Je kind ervan bewust maken dat er dwanghandelingen zijn, kan en mag zeker.
Schat je de situatie in dat je er wel even verder over door kan gaan, probeer dan een gesprek aan te gaan om de beweegredenen van deze handelingen te bekijken.
Enkele vragen die je hierbij kan stellen zijn volgende:

1. Welk gevoel krijg je voor je de handeling uitvoert?
2. Welk gevoel heb je nadat je de handeling deed?
3. Weet je wat het probleem is dat je probeert te omzeilen door dit gedrag te stellen?
4. Welke angsten heb je als je een bepaalde handeling niet zou doen? Wat zou er gebeuren dan?
5. Misschien vinden we samen wel een andere, meer werkbare, manier om dit probleem aan te pakken?

• Breng geen extra schaamtegevoel naar boven bij de persoon met het monster in zich

Vaak is er een gevoel van schaamte bij de persoon zelf.
‘Ik weet wel dat ik niet mag toegeven aan de angsten die dat koekje met zich oproept. Ik moet er tegenin gaan. Ik ben sterker dan dat.’
Maar toch zal het gebeuren dat Amanda* wint.
Ook in opname of herstel. Spreek af dat wanneer dit toch gebeurt, men hier eerlijk over is.
Tegenover zichzelf, maar ook tegenover jou.
Het is niet falen, het is pas falen wanneer er verborgen wordt dat ze weer eens won.
Want dat is exact wat Amanda wil; winnen en een geheim leven gaan leiden zodat ze rustig verder kan doen met de persoon zelf helemaal in te palmen.

*Amanda was de naam van mijn eetstoornisstem.

• Laat hen zien dat je hen graag ziet

Ook al zouden ze niet perfect zijn volgens de gedachten in hun hoofd.
Zelfs met hun dwang, zie je ze nog graag.
Maak duidelijk dat je niet meegaat in de dwanghandelingen, dat je niet meegaat met de eetstoornisstem, maar dat jouw liefde voor hen – jouw zoon, dochter, partner – daarom niet afneemt.
Wil jouw dochter enkel eten als het muisstil is en moet jij dan in een andere kamer gaan zitten?
Doe dit niet en blijf aan de keukentafel zitten terwijl je verder bladert in de krant.
Wil jouw zoon enkel voeding eten die jij koopt bij de groenteboer drie dorpen verder?
Doe dit niet en breng de groenten mee van bij de groenteboer twee straten verder waar je dagelijks langsrijdt. Dit lijkt misschien geen helpend gedrag, maar meegaan in de handelingen al zeker niet.

De gewoontes doorbreken wordt vaak samen met een therapeut gedaan onder de vorm van een ‘Exposure’– oefening. Letterlijk ‘het blootstellen’ aan de angst.
Het is een kwestie van de confrontatie aangaan.
Stap 1 is dus bewust worden van welke handelingen en/of situaties er vermeden worden om er vervolgens tegenin te gaan.

G-schema

Bij deze oefening laat je de persoon in kwestie op de eerste rij de crisissituatie uitschrijven.
Vervolgens laat je hen de tweede rij invullen.
Door op de tweede rij deze gedachten uit te dagen en na te denken over meer helpend gedrag, zullen ze naar de toekomst toe makkelijker het hoofd kunnen bieden aan verschillende situaties die een crisis kunnen uitlokken.
Op die manier beïnvloeden ze hun eigen gedrag op een positieve, helpende manier.

Meer praktische oefeningen en handvaten kun je in mijn boek ‘Eet gewoon. Een eetstoornis. En nu?’ terugvinden.

Over Eet gewoon

Auteur: Leen Seminck van Strak Plan via uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts.

Eet gewoon.
Het is wat men al snel zegt tegen iemand met een eetstoornis, het is wat de persoon met een eetstoornis zelf denkt, maar niet kan. 

Met dit boek hoop ik eetstoornissen verstaanbaar te maken. Want ze hebben niet alleen een grote impact op het leven van de persoon die ermee strijdt, maar ook op de omgeving.

Wat is een eetstoornis, maar vooral: wat is het niet?
En hoe ga je om met iemand in jouw omgeving die hiermee te maken heeft?

💻 Volg ons ook op social media!
Instagram & Facebook

Door Leen Seminck | Oprichter en CEO Strak Plan & Penstripe_