Wat is orthorexia?

Deze eetstoornis is volgens de DSM-5 geen officiële eetstoornis, maar toch wil ik er in dit boek aandacht aan besteden omdat het de wetenschappelijke naam van mijn Amanda was.

Als we kijken naar de DSM-5 versus de DSM-4, zien we bij de criteria voor anorexia dat amenorroe, het uitblijven van de menstruatie, niet meer is opgenomen.
Bij boulimia is de drempelwaarde voor de frequentie van de eetbuien dan weer verlaagd naar één keer per week.
Bij revisies van de DSM veranderen de zaken dus voortdurend.

Sommige criteria verdwijnen, andere worden toegevoegd.
Wie weet komt orthorexia ooit wel als officiële eetstoornis in de DSM?

Maar wat is orthorexia dan juist?

Vergelijken we het met de drie bovenstaande beschreven eetstoornissen (zie boek Eet Gewoon), dan is orthorexia het stiefzusje van anorexia.
Het grote verschil is dat het bij orthorexia vooral om de kwaliteit van de voeding gaat en bij anorexia om de kwantiteit.

Bij orthorexia ligt de focus op enkel gezonde voeding kunnen en willen eten.
Denk aan groenten, mager vlees, vis en fruit in beperkte mate.
Maar fruit is toch gezond?
Fruit bevat ook suiker en dat kan al angsten veroorzaken.

Aardbeien eten lukt nog, maar een banaan is al moeilijker.

‘Want een banaan bevat toch veel suiker?’
Zo kan een persoon met orthorexia makkelijk een heel bord sla, drie tomaten en een komkommer eten terwijl iemand met anorexia dat niet kan of zal doen.
Dat is te veel. Iemand met anorexia gaat liever voor één Oreokoekje, geen twee.
En dat zal dan ook het enige zijn dat die dag gegeten wordt.

Iemand met orthorexia kan onmogelijk een koek eten, dat is uitgesloten.
Mensen met orthorexia willen uitsluitend het allergezondste eten.
Ze meten hun levenskwaliteit af aan de kwaliteit van wat ze eten.
Bij de criteria van anorexia nervosa ging het onder andere over het beperken van de energie-inname, de intense vrees om aan te komen of te dik te worden en een stoornis in de manier waarop de persoon zijn of haar lichaamsgewicht ervaart.

Die criteria zijn ook bij orthorexia aanwezig, maar het toepassen ervan gebeurt op een andere manier.
De energie-inname wordt beperkt, niet zozeer door amper te eten zoals bij anorexia, maar door enkel gezonde voeding te eten.
De angst om aan te komen en de manier waarop de persoon het eigen lichaam ziet, is net zoals bij anorexia vertekend en heeft ook een grote invloed op hoe goed hij of zij zich voelt.
De vrees om aan te komen is ook hier sterk aanwezig.

Experts denken weleens dat orthorexia een copingstrategie is van anorexia, een manier om ermee om te gaan. Vanuit mijn praktijkervaring kan het bij personen met anorexia eerder een van de vele trucjes zijn die ze toepassen om hun eetstoornis te maskeren – ‘Kijk, ik eet toch!’ – zodat de omgeving denkt dat ze aan de beterhand zijn.
Ze eten weer, al weten ze maar al te goed dat sla en tomaten veilige voedingsmiddelen zijn als ze dan toch iets moeten eten.
Orthorexia is zeker niet ‘maar’ een trucje om anorexia te maskeren. Het blijft voor mij een (eet)stoornis op zichzelf met nog meer verschillen ten opzichte van anorexia, niet alleen het verhaal van kwaliteit versus kwantiteit.
Studies zullen dat in de toekomst hopelijk nog aan het licht brengen.
Als dat gebeurt, hoop ik oprecht dat het een beweging in gang zet om de hele dieetindustrie te onderzoeken.
Een boodschap als ‘Dit mag je eten, dit is gezond’ kan ernstige gevolgen hebben als er geen verdere toelichting wordt gegeven en iedereen op eigen houtje en met de informatie die online te vinden is aan de slag gaat.

Anorexia • kwantiteit van de voeding
Orthorexia • kwaliteit van de voeding

Wanneer is er een probleem?

Terug naar orthorexia.
Wanneer is er een probleem?
Begint je kind plots meer te studeren, dan is het eerste wat je denkt: mooi! Geen stress meer rond een slecht rapport of de kans op zittenblijven.
Tenzij het uitdraait op perfectionisme en faalangst natuurlijk.
Het is vaak lastig om het onderscheid te maken tussen een gezonde balans en een verstoord evenwicht, en te zien wanneer handelingen overgaan in dwangmatige handelingen.

Hoe jij je dierbare ondersteunt

Wees op je hoede als je een van de volgende dingen opmerkt:

• Er wordt zelden nog een koek of snoep gegeten.
• Je merkt dat er spanning is als er een keertje geen groenten bij de lunch zijn.
  De lunch wordt dan misschien niet eens opgegeten.
• Je sociale dochter trekt zich steeds meer terug.
• Je hartelijke zoon loopt geïrriteerd rond in huis en praat nog amper met jou.
  Als hij dan iets zegt, is het vaak kortaf.
• De sportieve activiteiten worden opgedreven en als er andere plannen worden gemaakt op het tijdstip dat zoon of dochter wilde sporten, is er veel weerstand. Je merkt misschien zelfs angstgevoelens op.

Het is vaak moeilijk een onderscheid te maken tussen bovenstaande punten, die problematisch zijn, en de volgende punten, die op zich geen problematisch gedrag vormen

• Naast veel groenten bij de lunch wordt er ook weleens een ijsje gegeten.
• Er is nog steeds flexibiliteit als er eens geen groenten zijn bij het avondeten.
  De persoon kan om met het feit dat er af en toe een maaltijd zonder groenten wordt klaargemaakt.
• Er wordt gekozen voor een appel in plaats van een koek, maar tijdstippen spelen geen rol.
  De ene dag om 10 uur en de andere dag om 10.30 uur is geen probleem.
• Gepaard gaand met gezonder eten wordt er ook gesport, maar niet obsessief.
  Er kan al eens een sportsessie overgeslagen worden.

Het is vaak moeilijk een onderscheid te maken tussen bovenstaande punten, die problematisch zijn en de volgende punten, die op zich geen problematisch gedrag vormen:

Bovenstaande is uiteraard maar een leidraad.
In de leeftijdsgroep 12-18 jaar zijn deze punten ook vaak een vorm van puberen.
Er is dan ook niet meteen reden tot paniek als je ze opmerkt.
Bij een beginnende vorm van orthorexia kan het voldoende zijn om voedingseducatie te geven: correcte informatie aanreiken over voeding en wat nodig is voor een gezond voedingspatroon.
Dat vetten bepaalde functies in het lichaam vervullen bijvoorbeeld, net zoals eiwitten, koolhydraten en zelfs suikers.
Het extreme en onvolledige beeld van wat gezonde voeding is, moet worden doorbroken.
Ze willen een gezonde boodschappenlijst of een perfect uitgerekend weekmenu, maar is dat echt nodig? Wat is het nut daarvan?
En zou die lijst echt bijdragen aan een gezonder, waardevoller leven?

Luister ook gerust naar de podcast met Leticia Vandemeersche.
Een interview waar ik jou dit alles in gesproken versie uit de doeken doe.

Spotify | ‘Laat mijn slimme tiener groeien’ aflevering 10.

Meer blogs over eetstoornissen:

Mijn eetstoornis, mijn verhaal

Mijn leven met een eetstoornis

»» Boek aankopen

Door Leen Seminck | Oprichter en CEO Strak Plan & Penstripe_